KONTAKT

 

Telefon:

E-mail:janjacekpoltorak@wp.pl

Strona www:janeklechicki.jimdo.com

 

Helena Czechowska 

 

data urodzenia : 25.12.1891 Kraków

data śmierci : 18.10.1972 Puszczykowo 

 

aktorka ;

 

CZECHOWSKA Helena Ewa, zamężna Łuczak, także Stomowa

 

 Była cór­ką Marcelego Cz., suflera, i aktorki  Pauliny Czechowskiej z Kwiecińskich , siostrą aktora i dekoratora   Leona Czecho­wskiego i  aktorki Jadwigi Koreckiej, żoną aktora,rezysera, dyr. teatru  Władysława Stomy, właśc. Łuczaka.

 

Pochodziła z rodziny aktorskiej i już od dziecka występowała na scenie krak. T. Miejskiego (na afiszach wymieniano tylko jej imię: Helcia, Helusia lub Helunia). Od 1906 na afiszach zaznaczana była już jako Helena Cz. i grała w tym czasie m.in. Kraka ("Lilia Weneda"), Isię ("Wesele"). Na scenie krak. występowała do października 1909. Następnie wyjechała do Łodzi, gdzie w sez. 1909/10 grała w T. Polskim pod dyr. A. Zelwerowicza. Od 1910 była w t. wileńskim; z zespołem tego teatru występowała gościnnie w Petersburgu (1911, 1912, 1914) i Mińsku Litewskim (1912, 1914). W sez. 1914/15 należała do zespołu T. Nowoczesnego w Wilnie. W marcu 1916 przyjechała do Poznania; od 1 IV przez cały miesiąc występowała w T. Polskim gościnnie, a od marca t.r. została zaangażo­wana do zespołu tego teatru i pozostała w nim do końca sez. 1924/25. W 1919-20 wraz z mężem brała udział w objazdach plebiscytowego T. Pol­skiego pod dyr. L. Dybizbańskiego. W 1928-38 występowała w T. Miejskim w Bydgoszczy (w 1930 z jego zespołem gościnnie w Gdańsku), w sez. 1938/39 ponownie w T. Polskim w Poznaniu. W okresie okupacji niem. nie grała. W 1945 powróciła do T. Polskiego w Poznaniu i była w nim do 1949. W 1949-51 występowała w T. Polskim w Bielsku, a od 1951 do przejścia na emeryturę w 1960 znowu w T. Dramatycznych w Poznaniu. W pozn. T. Pol­skim 24 V 1960 obchodziła jubileusz pięćdziesię­ciolecia pracy artystycznej. 
W swym dorobku miała b. wiele ról, od granych długo młodych dziewcząt i chłopców, poprzez aman­tki, aż do świetnych ról charakterystycznych, w których upamiętniła się szczególnie po II wojnie świat. w Poznaniu. Były to m.in. w Petersburgu: Salomea ("Sen srebrny Salomei", 1911), Helena ("Gru­be ryby", 1912), Orcio ("Nie-Boska komedia", 1914); w Poznaniu: Zosia ("Dziady", 1916), Hesia ("Moral­ność pani Dulskiej", 1917), Maryna ("Wesele", 1918), Joas ("Sędziowie", 1918), Helena ("Dla szczęścia", 1921), Ada ("Lekkomyślna siostra", 1923), Wikta ("Anty­chryst", 1925); w Bydgoszczy: Aniela ("Damy i hu­zary", 1930), Olga ("Dzika pszczoła", 1932), Bobine ("Przyjaciele" A. Fredry, 1933); po wojnie w Pozna­niu: Gospodyni ("Wesele", 1946), Anna Andrejewna ("Rewizor", 1946), Łechcińska ("Rozbitki", 1947), Birdie Hubbard ("Lisie gniazdo", 1948), Marta ("Głupi Jakub", 1951), Pani Grandet ("Eugenia Grandet", 1954) oraz "drapieżna i sugestywna" Poncia ("Dom Bernardy Alba", 1956). Fot. na s. 671. 
Bibl.: Almanach 1972/73; Ciesielski: Teatr pol. w Gdańsku; Danowicz: Ujarzmianie Melpomeny; Formanowicz; Gem­bala, Solańska-Szczepanik: Repertuar; Koczanowicz s. 143, 147; Lipiec: Zelwerowicz i scena łódz.; Sprawozdania Ko­misji Teatralnej w Krakowie 1893-1911. Napisali Karol Estreicher i Józef Flach, Warszawa 1992; Stokowa: Wy­spiański; T. pol. 1890-1918, zabór austr. i pruski; T. pol. 1890-1918, zabór ros.; Warnecki; Dz. Peters. 1911 nr 349, 352, 1912 nr 586, 594, 1914 nr 1142, 1169; Kur. Litew. 1912 nr 18, 46, 84, 216, 285, 1913 nr 17, 206, 289, 1914 nr 80, 114, 123, 214, 306; Kur. Warsz. 1932 nr 251, 332, 1933 nr 25, 305, 352; Pam. Teatr. 1978 z. 4 s. 556; Sł. Powsz. 1959 nr 211; Teatr 1913 nr 1; Afisze i programy, IS PAN, MTWarszawa; Afisze, Uniw. w Poznaniu; Akta, ZASP; Maciejewska: Teatr w Poznaniu; Mika. 
Ikon.: W. Bartoszewicz: S. jako Anna Becu ("Wesele pani Du Barry"), rys., tusz, 1948 - MTWarszawa; Fot. - IS PAN. 
Źródło: Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1900-1980 t.II, PWN Warszawa 1994